Sigara Dumanının Evcil Hayvan Sağlığı Üzerine Olumsuz Etkileri

Dünya genelinde en sık tüketilen tütün ürünlerinden biri olan sigaranın insan sağlığı üzerine olumsuz etkileri saymakla bitmez. Peki ya ev içerisinde ortak yaşam paylaştığınız can dostlarınızın üzerindeki olumsuz etkilerini hiç düşündünüz mü? İnsan sağlığını tehdit ettiği gibi evcil hayvanların sağlığını da tehdit etmektedir. Evcil can dostlarınızın sağlığı üzerindeki olumsuz etkileri, tahribatı sanılandan daha fazladır. Kapalı alanlarda, dumandan rahatsız olan kişilerin yanında nasıl sigara içmemeye özen gösteriyorsak aynı özeni can dostlarımızın yanında da göstermeliyiz. Bu yazımızın içeriğinde tütün ürünlerinin evcil hayvanları nasıl etkilediğini ve ne yapmanız gerektiği hakkında faydalı bilgileri bulabilirsiniz.

Gizli Tehdit: Evcil Hayvanların Yanında Sigara İçmek

İkinci el içicilik yani pasif içicilik; sigara içmediği hâlde, sigara dumanına maruz kalmak. Üçüncü el sigara dumanı; sigara içilen bir ortamda dumanın üstünüze, saçınıza, odaya, eşyalara sinmesi olarak tanımlanmaktadır. Bu tanımlamalar ışığında sigara içilen bir ortamda evcil hayvanlar pasif içici konumunda olur ve ciddi ölçüde etkilenirler. Sinmiş sigara kokusunu temizlemek ve oda içerisinden arındırmak neredeyse imkânsızdır. Türkiye Sigarayla Savaş Derneği’nin (TSSD) yayınladığı rapora göre sigara dumanının hayvan sağlı üzerindeki olumsuz etkisi ve tahribatı insana oranla daha fazladır. 

Sigara dumanının ailemizin birer parçası hâline gelen kedi, kuş, köpek, akvaryum canlıları ve kemirgenler üzerindeki olumsuz etkileri nelerdir?

Sigaranın Kediler Üzerindeki Etkisi

Son derece toksik bir madde olan sigara dumanında 7000’den fazla kimyasal bulunmaktadır. Peki kediler bu durumdan nasıl etkilenir? Kediler bildiğiniz gibi kendilerini yalayarak temizler. Günlerinin büyük birçoğunu da bu ritüele ayırırlar. Sigara içilen bir ortamda bulunan kedinin tüylerine ve derisine dumandaki toksin ve zehirli partiküller siner, hapsolur ve yapışır. Açık bir ifadeyle nasıl saçlarınız bu kokuyu çekiyorsa hayvanların da kürkleri çeker. Daha sonra kendilerini temizleme yoluyla bu üçüncü el sigara dumanının zararlı bileşenlerini yalayarak yutarlar. 

Yapılan araştırmalara göre agresif ağız kanseri tipi (Oral squamous cell carcinoma) ev ortamında sigara dumanına maruz kalan kedilerde görülme oranı 2 ila 4 kat fazladır. Bu kanser tipi yalamadan kaynaklı dil alt tabanında görülür. Ölümcül ve oldukça tehlikelidir. Tedavi süreci kemoterapi, radyasyon ve cerrahi müdahaleler şeklinde seyreder. Fakat üzücü bir şekilde kedilerin %10’u hayatta kalabilmektedir. Ayrıca Amerikan Epidemiyoloji Dergisi’nde yer alan bir makaleye göre de kedilerin lenf kanserine (Malignant Lenfoma) yakalanma riskleri sigara içilmeyen bir evde yaşayanlara oranla 2 kat fazladır. Kedi Lösemi Virüsü ile aynı pozitif sonuçları verdiği belirtilmiştir. Kemoterapi ve cerrahi müdahale ile hayatta kalma süreleri ne yazık ki 6 aydır.

Sigara Dumanının Köpekler Üzerine Etkisi

Sigaranın köpekler üzerine etkisinin burun uzunluğuyla doğrudan bağlantısı vardır. Burun içerisinde yer alan kıl ve mukus hava filtresi işlevi görür. 1998 yılında yapılan bir araştırmaya göre uzun burna sahip Doberman, Danua, Alman Kurdu, Kangal, Saluki gibi ırklar sigara dumanına maruz kaldıklarında burun kanseri olma seviyeleri oldukça yüksektir. Çünkü soludukları toksin partikülleri yakalayan doku alanı geniştir. Bu yüzey alanındaki dokuda kansorejen toksinler birikerek kanser oluşma riskini artırır.

1992 yılında yapılan bir araştırmaya göre de kısa ve orta uzunlukta burna sahip İngiliz-Fransız Bulldog, Pomeranian, Pug, Cavelier gibi ırklarda akciğer kanseri görülme oranı yüksektir. Bu durum da burun yapısının kansorejen toksinleri burun hizasında tutamayıp, toksinlerin direkt ciğerlere inmesiyle açıklanmaktadır.

Sigara Dumanının Kedi ve Köpeklerin Solunum Yolu Üzerine Etkisi

Sigara dumanına maruz kalan kedi ve köpeklerin bronşlarında iltihaplanma ve daralma görülmektedir. Bu da solunum yolu rahatsızlıklarından olan bronşit ve astıma neden olmaktadır.

Kedilerde Astım; Sigara dumanındaki zehirli ve toksik partiküller hava kanallarında birikerek astıma yol açar. Nefes darlığı, öksürme, ağızdan nefes alma kedilerde yaygın olarak görülen astım belirtileridir.

Köpeklerde Bronşit; Uzun süreli sigara dumanına maruz kalan köpeklerde kronik bronşit oluşmaktadır. Öksürük, hırıltılı nefes, nefes darlığı köpeklerde görülen belirtilerdir.

Sigara Dumanının Kuşlar Üzerine Etkisi

Kuşların solunum yolları oldukça hassastır. Bu nedenle hava kirliliği, sigara dumanı gibi havadan gelebilecek çevresel etkenli tüm tehlikeli ve toksin bileşenlere karşı oldukça narindirler. Kuşlar aynı kediler gibi kendilerini temizleme davranışını gösterirler. Pasif içici konumuna giren kuşlarda tüylerine yapışan toksin partiküllerini dil ve ağız yoluyla alırlar. Ek olarak konduğu yerler, kafes ortamındaki eşyalarına bu maddeler yapışır ve bunlarla sürekli temas hâlinde olurlar. Ölümcül sonuçları olan bu zehirli bileşenler kuşlarda birçok farklı sağlık sorunlarına neden olur. Tahriş olmuş sinüs, alerji, üreme problemleri, cilt anomalileri, göz problemleri, tüylerde renk değişikliği ve kopma, ölümle sonuçlanan akciğer kanseri, akciğer iltihaplanması, zatürre ve kalp problemleri ciddiye alınması gereken hastalıklarıdır.

Kanatlı dostunuz sigara içilen alanda asla bulunmamalı, oda parfümü gibi uçucu kokularla dahi teması da olmamalıdır.

Sigara Dumanının Balıklar Üzerine Etkisi

Sigaradaki nikotin oldukça zehirli, toksik kimyasal bir bileşiktir. Sigaranın yanmasıyla açığa çıkan duman akvaryumdaki balıklar için çok büyük risk teşkil eder. Nikotin yapısı itibariyle suda kolayca çözünür bu da akvaryum balıkları, deniz, göl gibi yoğun su kütlesinde yaşayan tüm deniz canlıları için risk barındırır. Sigara dumanına maruz kalan akvaryum balıklarında yüzgeç sertleşmesi, kalp spazmı, renk kaybı, zehirlenmeler ve üzücü sonuç olan ölümler yaşanmaktadır.

Akvaryum, tank gibi deniz canlıların yaşam alanlarının bulunduğu suni yapılarda sigara tüketmemek önemlidir. Ayrıca deniz kenarında enfes bir gün geçirirken içtiğiniz sigaranın izmaritini suya atmadan önce lütfen bir daha düşünün. Deniz ekolojisine ve deniz sistemine karşı duyarlı olmak gerekmektedir.

Sigara Dumanının Kemirgenler Üzerine Etkisi

Kemirgenlerin metabolizmaları oldukça hassastır. Kronik olarak sigara dumanına maruz kalan kemirgenlerde mikrobiyal farklılar gözlenmiştir. Yapılan araştırmalara göre amfizem (KOAH), pulmoner hipertansiyon görülme oranlarında artış tespit edilmiştir. Ayrıca toksik etkenler nedeniyle kilo kaybı, zehirlenmeler görülebilmektedir. Ne yazık ki en acı verici sonuçlardan biri olan ölümler de yaşanmaktadır.

Guinea pigler üzerinde yapılan bir araştırmaya göre, uzun süreli sigara dumanına maruz kaldıkları takdirde kilo kaybı yaşadıkları gözlenmiştir. Akciğer üzerinde mikroskobik değişimlerin varlığı da saptanmıştır.

 Evcil Hayvanlarda Nikotin Zehirlenmesi

İnsanların bilinçsizce yere attığı ve görmezden geldiği sigara külü ve izmaritler aslında çok büyük tehlikedir. Çünkü can dostlarımızın bunları yemesi durumunda nikotin zehirlenmesi yaşaması olasıdır. Tüm canlılarda nikotin zehirlenmesi belirtileri; nöbet, halsizlik, göz bebeklerinde küçülme, kusma, ishal, kedi ve köpekte yoğun salya akıntısı, solunum güçlüğü, kalp atış ritminde artış, kas seğirmesi ve halüsinasyondur. Bu belirtileri gördüğünüz anda küçük dostunuzu en yakın veteriner kliniğine götürmeniz önem arz eder.

Sigara Dumanı ve Göz Hastalıkları

Sigara dumanına kronik olarak maruz kalan evcil hayvanların gözlerinde olumsuz etkiler oluşmaktadır. Gözlerde kalıcı hasara neden olmasının yanı sıra görme kabiliyetlerini kaybetmelerine de neden olmaktadır. Pasif içicilik nedeniyle gözlerde oluşan olumsuz etkiler; lensin yer değiştirmesi, koreneal ülser, katarakt oluşumu, kronik göz iltihabı, gözlerde kuruluk, sulanmadır.

İşitme Problemi ve Kulak Enfeksiyonu

Nikotinin içeriğindeki zehirli maddeler evcil hayvanların hassas kulaklarında enfeksiyona, iltihaplanmaya hatta ileri seviyede maruz kaldıklarında ise işitme kaybına neden olmaktadır. Hangi tür olursa olsun evinizdeki canlara olumsuz etkisi büyüktür.

Sigara Dumanı ve Davranış Problemleri

Sigara dumanı maruziyeti ile evcil hayvan davranışları arasında korelasyon bulunmaktadır.  Ruhsal ve fiziksel davranışlarını etkilemekte, ciddi ölçüde kalıcı hasara neden olmaktadır. Davranış sorunları ile ne demek istiyoruz?

Yoğun sigara dumanına maruz kalan hayvanlar agresif ya da ürkek davranışlar sergileyebilmektedir. Güdüsel olarak kaçma ve savunma mekanizmalarını harekete geçirir. Duygusal olarak hassaslaşırlar, stres ve depresyon görülme ihtimali artmasına bağlı olarak ruhsal sorun yaşarlar. Strese girmeleri tüy dökme, kronik kaşınma gibi fiziksel reaksiyon vermelerine neden olur. Kronik sigara dumanı maruziyeti solunum problemleri yaşamalarına neden olarak fiziksel aktivitelerini kesintiye uğratır, durgun bir hata yaşamalarına ve mutsuz olmalarına sebebiyet verir.

Elektronik Sigara Masum Değil!

Vaporizatörler yani maddeleri solumak için buharlaştırma işlevini yerine getiren tüm cihazların (e-puro, e-nargile, e-pipo, e-sigara) hayvan sağlığı üzerine ciddi negatif etkileri vardır. Nikotin seviyeleri on kat daha fazladır. Duman veya tütün içermese de evcil hayvanların hayatları üzerindeki olumsuz etkisi büyüktür. Nikotin zehirlenmesi yaşamalarına neden olmaktadır.

Evcil Hayvanlarınızın Sigara Dumanından Etkilenmemeleri İçin Yapabilecekleriniz

Evcil hayvanınızın sigara dumanına maruz kalmasını önlemek için ilk yapmanız gereken sağlıklı bir yaşam alanı yaratmaktır. Bunun için de sağlıklı bir ev ortamı sağlamanız gerekir. Evde yapabilecekleriniz nelerdir;

·         Mekân içerisinde asla nikotin gibi tütün ürünlerini kullanmayın. Ev dışında dumana maruz kalmayacakları noktalarda içme alışkanlığını edinin.

·         Nikotin el ve kıyafetlerde yoğun bir koku bırakır. Bunun için tütün maddesi tüketiminden sonra ellerinizi bol su ve sabunla yıkamanız, kimyasal kalıntıları elinizden iyice temizlemeniz, üzerinizi değiştirmeniz gerekir. Daha sonra evcil hayvanınıza temas etmeye özen göstermelisiniz.

·         Tütün ürünlerini evcil hayvanınızın ulaşamayacağı yerlerde muhafaza etmeniz önemlidir.

·         Ev içerisinde hava temizleyici filtreler kullanabilirsiniz. Havadaki zararlı parçacıkları etkin bir şekilde temizlemesi daha ferah bir ortam sağlayacaktır.

·         Mobilya ve halı üzerine sigara dumanı kolayca nüfuz eder. Sık kullanılan alanların düzenli temizliği ve havalandırılması dumanın kalıcı etkisini hafifletecektir.

·         Sigara içen bir bireyseniz veteriner kontrollerini artırmanız önemlidir. Zararlı etkilerinin gözlem ve takibi için gereklidir.

Sonuç Değerlendirmesi

Tütün ürünlerinin içeriğindeki toksik maddelerin yukarıda belirtmiş olduğumuz gibi hem kısa hem de uzun vadede evcil hayvan sağlığı üzerinde ciddi boyutlarda zararı vardır. Yapabileceğiniz en doğru tavır sigarayı bırakmaktır. Sigarayı bırakamıyorsanız yapmanız gereken can dostunuzun sağlığını düşünmeniz ve gerekli önlemleri almanızdır. Aynı yaşam alanını paylaştığınız bir canın hayat kalitesini artırmanız ve adımlarınızı buna göre atmanız gerekir. Ev içerisinde ne siz kullanın ne de gelen misafirinize kullanması için onay verin. Nazikçe reddedin. Temiz havanın avantajlarından hem siz hem can dostunuz faydalansın. Yaşam alanlarının tütün ürünlerinden korunması kırmızı çizginiz olmalıdır. Ek olarak düzenli veteriner kontrolüne gitmeniz hayati önem taşır.